Rekeningnummers, of banknummers, halen zelden de actualiteit. Maar hun historie is best interessant.
Moet direct het kader afbakenen: Als ICT'er bij de Boerenleenbank/Rabobank kan ik alleen voor deze bank spreken. Maar vele onderlinge afspraken zijn (eerst) nationaal, en de laatste jaren internationaal, denk aan IBAN, vastgelegd.
Laten we beginnen met de verschillende rekeningnummers te benoemen:
- Gironummers
- Banknummers, en
- IBAN rekeningnummers
De moeder van alle rekeningnummers.
Geïntroduceerd door de Postcheque en Girodienst (PCGD), later bekend als Postgiro. Opgericht in 1918 en waarschijnlijk vanaf die datum gestart met de uitgifte van gironummers. Het eerste nummer, 1, bestemd voor de Nederlandse Staat en vervolgens oplopend 2, 3, 4, ... Uiteindelijk uitgedijd tot 7 cijfers, ZONDER ENIGE CONTROLE. Dit heeft mij altijd geïntrigeerd.
Kan mij voorstellen dat je zo begint in 1918, maar er moet een moment komen dat je inziet dat dit onhoudbaar is!
Echter niet bij de Postbank, ook niet na overname door de ING.
Op het moment dat je jouw klanten overschrijvingen laat uitvoeren, kun je wachten op (grote) problemen:
- Je draait twee cijfers om, i.p.v. ..45.., tik je ..54..
- Of, op een klein toetsenbord - grote vingers bestaan niet -, tik je 36 i.p.v. 45.
In principe ben je dan het geld kwijt. Of de ontvanger moet zo vriendelijk zijn het onterechte bedrag terug te boeken.
Giroklanten met een rekeningnummer dat raakvlakken met het gironummer van de Belastingdienst hadden, moeten gesmuld hebben.
Bij de invoering van IBAN is dit eindelijk opgelost.
Banknummers
Rekeningnummers die voldoen aan de elfproef.
Banken hebben vanaf het begin dit probleem onderkend en opgelost door toepassing van de elfproef.
Banknummers bestaan uit negen cijfers, eventueel tien als het een spaarrekening betreft.
(Het gebruik van tiencijferige rekeningnummers is ontstaan door een 'gebrek' aan banknummers. Negen cijfers geeft in principe één miljard banknummers, maar door de elfproef blijft hiervan slechts 11% over. Resteren ongeveer 90 miljoen banknummers voor ALLE banken.)
Aan het eerste cijfer kun je zien welke bank het betreft.¹
| Cijfer | Bank |
0 | Postbank/ING bank |
1 | Boerenleenbank |
2 | meerdere banken |
3 | Raiffeisenbank |
4 | ABN Amro |
5 | ABN Amro |
6 | meerdere banken |
7 | meerdere banken |
8 | Fortis/SNS |
9 | Fortis/SNS |
Elfproef
De elfproef wordt onder andere hier uitgelegd.
Als je een (oud) rekeningnummer wilt testen, kun je dit hier.
Laten we als voorbeeld het (oude) rekeningnummer van de SVB gebruiken: 3173.47.780. (Rabobank, oud Raiffeisennummer).
Van rechts naar links wordt dit: 0 x 1, 8 x 2, 7 x 3, 7 x 4, 4 x 5, 3 x 6, 7 x 7, 1 x 8, 3 x 9 = 187.
187 delen door 11 geeft 17, rest 0. Oké, is een geldig rekeningnummer.
(Om over nieuwe rekeningnummers te beschikken had de Boerenleenbank toentertijd knappe koppen van de THE (Technische Hogeschool Eindhoven, nu TU/e) aangetrokken die een slim algoritme ontwikkelden om op het mainframe valide rekeningnummers te genereren. Heden ten dage produceert de simpelste computer duizenden rekeningnummers per seconde.)
IBAN
Vanaf 1 augustus 2014 wordt in Nederland IBAN (International Bank Account Number) gebruikt.
Als je de specificaties nader bestudeerd, vallen twee zaken op:
- Controlegetal - Een bestaand rekeningnummer voldoet aan de elfproef (controlegetal); dit betekent dat er twee controlegetallen aanwezig zijn. Aangezien het IBAN controlegetal verplicht (en voldoende) is, maakt dit de elfproef overbodig;
- Vier letterige bankcode - Omdat de betrokken bank alfabetisch in IBAN opgenomen is, wordt het eerste cijfer, dat de betreffende bank onderscheidde overbodig.
- Als je de elfproef afschaft, beschikken banken niet over ± 90 miljoen rekeningnummers, maar over 10 miljard (tiencijferig gebruik);
- Aangezien IBAN de verschillende banken onderscheidt, hoeven zij deze 10 miljard rekeningnummers niet te delen met andere banken.
Elke bank kan vanaf deze datum hetzelfde rekeningnummer uitgeven waarover jij nu beschikt. Alleen de banknaam en het controlegetal zijn dan anders. Stel jouw rekeningnummer is 0123456789. Alle banken kunnen nu dit rekeningnummer ter beschikking stellen aan nieuwe klanten:
| NL69INGB0123456789 | ING bank |
| NL44RABO0123456789 | Rabobank |
| NL02ABNA0123456789 | ABN Amro |
| NL57ASNB0123456789 | ASN Bank |
| NL99BANK0123456789 | ... Bank |
Lees voor meer achtergrondinformatie dit artikel.
Als particulier hoef je je niet aan deze regels te houden, maar hou ze in je achterhoofd. Een negencijferig rekeningnummer hoeft niet meer uniek te zijn. In BankTrans kun je bij Bewerken > Instellingen > Weergave rekeningnummer kiezen voor Alleen rekeningnummer (in geval van IBAN).
In Naanab voer je nieuwe rekeningen op in Rekening beheer. Je hebt de keuze om het negencijferig nummer in te voeren in het veld Rekeningnummer, of het volledige IBAN nummer. In het laatste geval wordt het negencijferig rekeningnummer automatisch ingevuld in Rekeningnummer. Tevens wordt een IBAN-check gedaan.
Controlegetal
Wil best het IBAN controlegetal (mod-97 berekening) uitleggen, maar op deze Wikipedia pagina is deze ook te vinden.
SHA1 hashcode: c1867a13a29f7886acb9d252f575788b147c7390 20240424 822w #82 